Κατά τη διάταξη του άρθρου 358 του ισχύοντος από 1-7-2019 νέου ΠΚ (Ν. 4619/2019, ΦΕΚ Α΄ 95/11.6.2019), «Όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής, που την επιβάλει σε αυτόν ο νόμος και έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο, με τρόπο τέτοιο, ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχθεί βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα -1- έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση».
Η εν λόγω νομοθετική διάταξη είναι ευμενέστερη σε σχέση με την προϊσχύσασα, αφού πλέον, σε αντίθεση με τον παλαιό Ποινικό Κώδικα, που προέβλεπε μόνο φυλάκιση μέχρι ενός (1) έτος, προβλέπεται πλέον η δυνατότητα, αντί της επιβολής ποινής φυλακίσεως μέχρι ενός (1) έτους, να επιβληθεί μόνο χρηματική ποινή, προβλέπεται δηλαδή διαζευκτικά η επιβολή είτε ποινής φυλακίσεως, είτε χρηματικής ποινής.
Περαιτέρω, από την διατύπωση της διατάξεως, συνάγεται ότι για την στοιχειοθέτηση του εν λόγω ποινικού αδικήματος απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α) υποχρέωση διατροφής από τον νόμο, β) η σχετική υποχρέωση για διατροφή να έχει αναγνωριστεί με εκτελεστό τίτλο γ) δόλος του δράστη και δη παράλειψη του υπόχρεου προς διατροφή από κακοβουλία, δηλαδή βούληση μη συμμορφώσεως του δράστη προς την σχετική του υποχρέωση, οφειλόμενη σε κακεντρέχεια και πρόθεσή του να στερηθεί ο δικαιούχος της διατροφής τα αναγκαία προς το ζην, παρ’ ότι ο υπόχρεος είχε την σχετική οικονομική δυνατότητα να καταβάλει το χρηματικό ποσό που επιδικάσθηκε για την κάλυψη των αναγκών του δικαιούχου της διατροφής και δ) ο δικαιούχος να υποστεί πράγματι στερήσεις ή να αναγκασθεί να ζητήσει ή να δεχθεί βοήθεια άλλων. Οι στερήσεις αναφέρονται γενικά στη διατροφή σε όλη της την έκταση και όχι μόνο στα απολύτως αναγκαία μέσα συντήρησης.
Καθίσταται δηλαδή σαφές, ότι για την στοιχειοθέτηση του εν λόγω αδικήματος, δεν αρκεί η μη καταβολή διατροφής από τον υπόχρεο στον δικαιούχο, αλλά θα πρέπει αφ’ ενός μεν η εν λόγω υποχρέωση διατροφής να έχει αναγνωριστεί με εκτελεστό τίτλο (συνήθως δικαστική απόφαση), αφ’ ετέρου δε κακοβουλία του δράστη, ήτοι ενδιάθετη πρόθεσή του να μην συμμορφωθεί στην εν λόγω υποχρέωσή του και να αποστερηθεί ο δικαιούχος της διατροφής των βασικών διατροφικών του αναγκών, παρά το γεγονός ότι ο υπόχρεος ηδύνατο, βάσει των οικονομικών του δυνατοτήτων, να την καταβάλει, περαιτέρω δε απαιτείται επιπροσθέτως ο δικαιούχος της διατροφής πράγματι να υπέστη στερήσεις εκ της ως άνω συμπεριφοράς του υποχρέου. Συνεπώς, εάν ο υπόχρεος αποδείξει, είτε ότι ο ίδιος βρισκόταν σε αποδεδειγμένη, οικονομική αδυναμία να καταβάλλει την διατροφή, είτε ότι ο δικαιούχος δεν υπέστη στερήσεις και δεν κινδύνεψε εκ της μη καταβολής της, ούτε αναγκάσθηκε να προστρέξει στη βοήθεια άλλων (επειδή π.χ. ο δικαιούχος διαθέτει επαρκή προσοδοφόρα περιουσία ή η σχετική ανάγκη του υπερκαλύπτεται από τον έτερο γονέα), τότε το αδίκημα δεν δύναται να στοιχειοθετηθεί κατά του υποχρέου.
Σημειώνεται ότι για την ποινική δίωξη του δράστη του ως άνω αδικήματος απαιτείται έγκληση, το αδίκημα δηλαδή δεν διώκεται αυτεπάγγελτα, ως εκ τούτου, για το εμπρόθεσμο αυτής, ο δικαιούχος της διατροφής ή το πρόσωπο που έχει την επιμέλειά του σε περίπτωση ανηλικότητος, θα πρέπει να υποβάλει την σχετική έγκληση στην Εισαγγελία ή στο αρμόδιο Αστυνομικό Τμήμα, κατ’ ανώτατο όριο, εντός τριών (3) μηνών,από την τέλεση της πράξης, δηλαδή από την ημερομηνία κατά την οποία παρήλθε άπρακτη η προθεσμία για καταβολή της διατροφής εκ μέρους του υποχρέου.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 358 του ισχύοντος από 1-7-2019 νέου ΠΚ (Ν. 4619/2019, ΦΕΚ Α΄ 95/11.6.2019), «Όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής, που την επιβάλει σε αυτόν ο νόμος και έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο, με τρόπο τέτοιο, ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχθεί βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα -1- έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση».
Η εν λόγω νομοθετική διάταξη είναι ευμενέστερη σε σχέση με την προϊσχύσασα, αφού πλέον, σε αντίθεση με τον παλαιό Ποινικό Κώδικα, που προέβλεπε μόνο φυλάκιση μέχρι ενός (1) έτος, προβλέπεται πλέον η δυνατότητα, αντί της επιβολής ποινής φυλακίσεως μέχρι ενός (1) έτους, να επιβληθεί μόνο χρηματική ποινή, προβλέπεται δηλαδή διαζευκτικά η επιβολή είτε ποινής φυλακίσεως, είτε χρηματικής ποινής.
Περαιτέρω, από την διατύπωση της διατάξεως, συνάγεται ότι για την στοιχειοθέτηση του εν λόγω ποινικού αδικήματος απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α) υποχρέωση διατροφής από τον νόμο, β) η σχετική υποχρέωση για διατροφή να έχει αναγνωριστεί με εκτελεστό τίτλο γ) δόλος του δράστη και δη παράλειψη του υπόχρεου προς διατροφή από κακοβουλία, δηλαδή βούληση μη συμμορφώσεως του δράστη προς την σχετική του υποχρέωση, οφειλόμενη σε κακεντρέχεια και πρόθεσή του να στερηθεί ο δικαιούχος της διατροφής τα αναγκαία προς το ζην, παρ’ ότι ο υπόχρεος είχε την σχετική οικονομική δυνατότητα να καταβάλει το χρηματικό ποσό που επιδικάσθηκε για την κάλυψη των αναγκών του δικαιούχου της διατροφής και δ) ο δικαιούχος να υποστεί πράγματι στερήσεις ή να αναγκασθεί να ζητήσει ή να δεχθεί βοήθεια άλλων. Οι στερήσεις αναφέρονται γενικά στη διατροφή σε όλη της την έκταση και όχι μόνο στα απολύτως αναγκαία μέσα συντήρησης.
Καθίσταται δηλαδή σαφές, ότι για την στοιχειοθέτηση του εν λόγω αδικήματος, δεν αρκεί η μη καταβολή διατροφής από τον υπόχρεο στον δικαιούχο, αλλά θα πρέπει αφ’ ενός μεν η εν λόγω υποχρέωση διατροφής να έχει αναγνωριστεί με εκτελεστό τίτλο (συνήθως δικαστική απόφαση), αφ’ ετέρου δε κακοβουλία του δράστη, ήτοι ενδιάθετη πρόθεσή του να μην συμμορφωθεί στην εν λόγω υποχρέωσή του και να αποστερηθεί ο δικαιούχος της διατροφής των βασικών διατροφικών του αναγκών, παρά το γεγονός ότι ο υπόχρεος ηδύνατο, βάσει των οικονομικών του δυνατοτήτων, να την καταβάλει, περαιτέρω δε απαιτείται επιπροσθέτως ο δικαιούχος της διατροφής πράγματι να υπέστη στερήσεις εκ της ως άνω συμπεριφοράς του υποχρέου. Συνεπώς, εάν ο υπόχρεος αποδείξει, είτε ότι ο ίδιος βρισκόταν σε αποδεδειγμένη, οικονομική αδυναμία να καταβάλλει την διατροφή, είτε ότι ο δικαιούχος δεν υπέστη στερήσεις και δεν κινδύνεψε εκ της μη καταβολής της, ούτε αναγκάσθηκε να προστρέξει στη βοήθεια άλλων (επειδή π.χ. ο δικαιούχος διαθέτει επαρκή προσοδοφόρα περιουσία ή η σχετική ανάγκη του υπερκαλύπτεται από τον έτερο γονέα), τότε το αδίκημα δεν δύναται να στοιχειοθετηθεί κατά του υποχρέου.
Σημειώνεται ότι για την ποινική δίωξη του δράστη του ως άνω αδικήματος απαιτείται έγκληση, το αδίκημα δηλαδή δεν διώκεται αυτεπάγγελτα, ως εκ τούτου, για το εμπρόθεσμο αυτής, ο δικαιούχος της διατροφής ή το πρόσωπο που έχει την επιμέλειά του σε περίπτωση ανηλικότητος, θα πρέπει να υποβάλει την σχετική έγκληση στην Εισαγγελία ή στο αρμόδιο Αστυνομικό Τμήμα, κατ’ ανώτατο όριο, εντός τριών (3) μηνών,από την τέλεση της πράξης, δηλαδή από την ημερομηνία κατά την οποία παρήλθε άπρακτη η προθεσμία για καταβολή της διατροφής εκ μέρους του υποχρέου.
Ιωάννης Παπαχρήστος