Κατά το θάνατο του προσώπου, η περιουσία του, ως σύνολο (κληρονομία), περιέρχεται, από το νόμο ή από διαθήκη, σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι). Η κληρονομική διαδοχή από το νόμο επέρχεται, όταν δεν υπάρχει διαθήκη ή όταν η διαδοχή από τη διαθήκη ματαιωθεί ολικά ή μερικά. Αποκλήρωση με την ευρεία έννοια, σημαίνει όταν ο κληρονομούμενος μπορεί με διαθήκη, χωρίς να εγκαταστήσει με αυτή κληρονόμο, να αποκλείσει από την εξ αδιαθέτου διαδοχή ορισμένο συγγενή ή το σύζυγό του, με την επιφύλαξη των διατάξεων για τη νόμιμη μοίρα. Αντιθέτως, η αποκλήρωση με στενή έννοια, συνεπάγεται και στέρηση του δικαιώματος της νόμιμης μοίρα.
Δικαίωμα νόμιμης μοίρας αναγνωρίζεται μόνο στους κατιόντες (τέκνα, εγγόνια κλπ), στους γονείς και τον επιζώντα σύζυγο του κληρονομουμένου και εφόσον αυτοί θα καλούνταν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι. Η νόμιμη μοίρα είναι το μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας.
Η αποκλήρωση με την ευρεία έννοια γίνεται είτε σιωπηρά, με την εγκατάσταση άλλου ή άλλων κληρονόμων, είτε ρητά, με τη διάταξη με την οποία, χωρίς να εγκαταστήσει ο διαθέτης άλλον κληρονόμο, αποκλείει ορισμένο συγγενή ή το σύζυγό του είτε από ολόκληρη είτε από μέρος της εξ αδιαθέτου μερίδας. Ρητή είναι η αποκλήρωση με ευρεία έννοια, όταν δηλώνεται απερίφραστα μέσα στη διαθήκη και σιωπηρή, όταν προκύπτει έμμεσα από τις διατάξεις της διαθήκης.
Η έγκυρη αποκλήρωση με ευρεία έννοια έχει ως συνέπεια ότι ο αποκληρούμενος θεωρείται ότι δεν υπήρχε κατά το χρόνο του θανάτου του διαθέτη και, συνεπώς, αποκλείεται η επαγωγή της κληρονομίας σε αυτόν. Σε περίπτωση που ματαιωθεί η διαδοχή από διαθήκη, ο αποκλεισμός ισχύει για την εξ αδιαθέτου διαδοχή (ΑΠ 49/2020, ΑΠ 1501/2011).
Κατά το θάνατο του προσώπου, η περιουσία του, ως σύνολο (κληρονομία), περιέρχεται, από το νόμο ή από διαθήκη, σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι). Η κληρονομική διαδοχή από το νόμο επέρχεται, όταν δεν υπάρχει διαθήκη ή όταν η διαδοχή από τη διαθήκη ματαιωθεί ολικά ή μερικά. Αποκλήρωση με την ευρεία έννοια, σημαίνει όταν ο κληρονομούμενος μπορεί με διαθήκη, χωρίς να εγκαταστήσει με αυτή κληρονόμο, να αποκλείσει από την εξ αδιαθέτου διαδοχή ορισμένο συγγενή ή το σύζυγό του, με την επιφύλαξη των διατάξεων για τη νόμιμη μοίρα. Αντιθέτως, η αποκλήρωση με στενή έννοια, συνεπάγεται και στέρηση του δικαιώματος της νόμιμης μοίρα.
Δικαίωμα νόμιμης μοίρας αναγνωρίζεται μόνο στους κατιόντες (τέκνα, εγγόνια κλπ), στους γονείς και τον επιζώντα σύζυγο του κληρονομουμένου και εφόσον αυτοί θα καλούνταν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι. Η νόμιμη μοίρα είναι το μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας.
Η αποκλήρωση με την ευρεία έννοια γίνεται είτε σιωπηρά, με την εγκατάσταση άλλου ή άλλων κληρονόμων, είτε ρητά, με τη διάταξη με την οποία, χωρίς να εγκαταστήσει ο διαθέτης άλλον κληρονόμο, αποκλείει ορισμένο συγγενή ή το σύζυγό του είτε από ολόκληρη είτε από μέρος της εξ αδιαθέτου μερίδας. Ρητή είναι η αποκλήρωση με ευρεία έννοια, όταν δηλώνεται απερίφραστα μέσα στη διαθήκη και σιωπηρή, όταν προκύπτει έμμεσα από τις διατάξεις της διαθήκης.
Η έγκυρη αποκλήρωση με ευρεία έννοια έχει ως συνέπεια ότι ο αποκληρούμενος θεωρείται ότι δεν υπήρχε κατά το χρόνο του θανάτου του διαθέτη και, συνεπώς, αποκλείεται η επαγωγή της κληρονομίας σε αυτόν. Σε περίπτωση που ματαιωθεί η διαδοχή από διαθήκη, ο αποκλεισμός ισχύει για την εξ αδιαθέτου διαδοχή (ΑΠ 49/2020, ΑΠ 1501/2011).
Ελένη Πολύζου